Kiến Trúc

Đền tháp Po Rome Ninh Thuận – Công trình kiến trúc cuối cùng của người Chăm

Được biết đến là một trong ba đền tháp linh thiêng, nổi tiếng tại Ninh Thuận cùng với Hòa Lai và Po Klong Garai. Đền tháp Po Rome là những gì cuối cùng còn sót lại, thể hiện cho nét nghệ thuật tuyệt mĩ của người Chăm xưa sau hàng trăm năm lịch sử. Tháp là nơi thờ thần Visa và vua Po Rome, vị vua độc lập cuối cùng của Champa.

Đền tháp hiện ngự trên hai quả núi thấp của thôn Hậu Sanh, xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước, cách trung tâm thành phố Phan Rang khoảng chừng 15km về phía Nam, quốc lộ 1A 6km về hướng Tây và ủy ban nhân dân xã Phước Hữu 5km theo hướng đường đi thẳng đến tận di tích.

Để di chuyển đến đây, bạn có thể sử dụng các phương tiện thông dụng đường bộ như taxi, xe máy, xe ô tô riêng hay dịch vụ xe tham quan Ninh Thuận với mức giá tốt nhất. Về cung đường di chuyển thì bàn hoàn toàn yên tâm về ứng dụng chỉ đường của google map dưới đây.

[…Tại sao nói đền tháp Po Rome là bản sao không hoàn hảo của tháp Po Klong Garai? …]

Theo đó, tháp Po Rome là công trình gạch cổ kính còn nguyên vẹn nhất hiện nay của người Chăm tại vùng Panduranga [Ninh Thuận và Bình Thuận]. Nhìn tổng thể, tháp không phải là đền tháp thờ thần như phần lớn các tháp Chăm khác mà là thờ vua Po Rome, vị vua được người Chăm hóa thần khi băng hà.

đền tháp po rome ninh thuận – công trình kiến trúc cuối cùng của người chăm

Tổng thể không gian, kiến trúc đền tháp Po Rome Ninh Thuận nhìn từ trên cao [Ảnh: Quảng Minh Kháng]

Về phong cách kiến trúc, thì giới nghiên cứu cho rằng, đây là bản sao không hoàn hảo của tháp Po Klong Garai. Tiêu điểm, tháp Po Rome được xây theo phong cách kiến trúc Muộn, phong cách nổi bật trong khoảng cuối thế kỷ XIII đầu thế kỷ XIX.

đền tháp po rome ninh thuận – công trình kiến trúc cuối cùng của người chăm

Kiến trúc chóp ngôi tháp chính [Ảnh: Quảng Minh Kháng]

Cụ thể khi quan sát, tháp là một công trình gồm hai ngôi tháp, tháp chính, tháp phụ và một cái miếu nhỏ. Trong đó, tháp chính là nơi thờ phượng vua Po Rome và hoàng hậu Po Bia Sancan. Tháp còn lại là tháp phụ thờ hoàng hậu Pra Sucih, đặc biệt gần tháp phụ còn là khu mộ táng của vua Po Rome.

đền tháp po rome ninh thuận – công trình kiến trúc cuối cùng của người chăm

Bậc thang dẫn lên đền tháp Po Rome Ninh Thuận [Ảnh: Quảng Minh Kháng]

Điểm nhấn đặc sắc của công trình này là tập trung hết vào ngôi tháp chính. Ngôi tháp cao khoảng 8m, cạnh đáy rộng gần 8m. Tháp có mặt chính quay về hướng Đông, trên cửa chính có các tầng hình vòng cung, dưới các hình vòng cung là hình tượng thần Siva và hình ngọn lửa thiêng.

đền tháp po rome ninh thuận – công trình kiến trúc cuối cùng của người chăm

Phong cách, kiến trúc ngôi tháp chính [Ảnh: Jamen Ivan]

đền tháp po rome ninh thuận – công trình kiến trúc cuối cùng của người chăm

Cửa ngôi tháp chính trong cụm tháp Po Rome Ninh Thuân quay về hướng Đông [Ảnh: Jamen Ivan]

Cũng như ngôi tháp chính Po Klong Garai, tháp Po Rome có một cửa chính ra vào, ở các cửa giả có hình các vị thần bằng đá trong tư thế ngồi, khuôn mặt các vị thần mang đậm nét bản địa.

Về phần mái của ngôi tháp thì có ba tầng, mỗi tầng có 4 tháp góc, trên đỉnh mỗi tháp góc có trang trí búp sen bằng đá và hình ngọn lửa trang trí ở 4 góc. Đặc biệt trong mỗi hốc giả là hình ảnh một vị thần đang ngồi chắp tay trong tư thế cầu nguyện. Bên trong là tượng bò thần Nandin nằm bên tay trái.

đền tháp po rome ninh thuận – công trình kiến trúc cuối cùng của người chăm

Vẻ đẹp lối kiến trúc độc đáo sau gần 400 năm tồn tại [Ảnh: Quảng Minh Kháng]

đền tháp po rome ninh thuận – công trình kiến trúc cuối cùng của người chăm

Đền tháp còn rất nguyên vẹn [Ảnh: Quảng Minh Kháng]

Từ những điều này, trong quá trình nghiên cứu và đánh giá của giới nghiên cứu: “Tháp Po Rome là công trình kiến trúc lớn, nhưng nếu so với các tháp cổ hơn hiện còn thì tháp Po Rome quả là thô và nghèo nàn. Điều này thể hiện rất rõ qua hình dáng và kích thước của tháp.

Nội thất bên trong là bài trí đơn giản của tượng thờ vua Po Rome cao 1,2m được tạc từ Linga 8 tay đặt trên một bệ gỗ. Gần với tượng vua Po Rome là tượng bán nữ thần hoàng hậu Po Bia Sancan cao khoảng 0,75m”.

đền tháp po rome ninh thuận – công trình kiến trúc cuối cùng của người chăm

Khoảng sân hiên thoáng mát trên đền tháp [Ảnh: Jamen Ivan]

đền tháp po rome ninh thuận – công trình kiến trúc cuối cùng của người chăm

Cảnh sắc đền tháp Po Rome trong ngày hội Kate tổ chức vào tháng 7 Chăm lịch [Ảnh: Quảng Minh Kháng]

Bằng những đánh giá này, có thể kết luận rằng, tháp Po Rome là công trình kiến trúc có quy mô nhỏ nhất trong số các đền tháp ở Ninh Thuận. Làn ngôi tháp có tuổi đời trẻ nhất trong tất cả đền tháp Chăm ở Việt Nam, đồng thời là công trình còn nguyên vẹn nhất.

Ngày 31 tháng 8 năm 1992, Bộ Văn Hóa Thông Tin [Nay là Bộ Văn hóa Thể thao & Du Lịch] đã công nhận tháp Po Rome là di tích kiến trúc nghệ thuật tháp.

Và cũng như bao đền tháp khác, hàng năm vào tháng 4, tháng 7, tháng 9 và tháng 11 Chăm lịch. Đồng bào Chăm lại náo nức, chuẩn bị lễ cúng để tổ chức nhiều lễ hội quan trọng như …

  • Lễ cầu đảo [Yuer yang] diễn ra vào tháng 4 Chăm lịch
  • Lễ Kate [Mbeng Katê] diễn ra vào tháng 7 Chăm lịch
  • Lễ cúng tưởng nhớ người mẹ Xứ sở [Cambur] được tổ chức vào tháng 9 lịch Chăm
  • Lễ mở cửa tháp [Peh Mbeng Yang[ diễn ra vào tháng 11 [Bilan Puis] Chăm lịch

 Vài nét về cuộc đời và sự nghiệp của vua Po Rome [Vị vua độc lập cuối cùng của Champa]

Cho đến nay, sử liệu ghi chép Chăm cũng như các công trình nghiên cứu của các nhà sử học. Việc minh chứng về sự xuất thân của vua Po Rome vẫn còn là một vấn đề tranh luận chưa có hồi hết. Có sự tranh luận này là do chiến tranh đã tiêu hủy đi nhiều tài liệu quý giá liên quan đến cuộc đời và sự nghiệp của các vua Chăm.

Theo tương truyền, vua Po Rome tên thật là Ja Ka Thaut, biệt danh Chei – sit, sinh ở làng Tường Loan [Palei Pa – Aut], nay là xóm đạo Thiên Chúa Hòa Thuận của huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận. Tương truyền, Ja Ka Thaut xuất thân từ một gia đình nông dân thấp kém, cha và mẹ đều là người gốc Chu Ru.

Dẫu là vậy, nhưng Ja Ka Thaut nổi tiếng khắp vùng là người thông minh đĩnh ngộ, tài năng xuất chúng, đặc biệt là tướng hình thể hiện rõ chân mệnh thiên tử trong tương lai. Về sau, với tài năng xuất chúng, Ja Ka Thaut đã lọt vào mắt xanh của công chúa Po bia Thơn Chơn [con gái vua Chăm Islam Po Mưh Taha]. Hai người nên duyên, Ja Ka Thaut trở thành phò mã và được vua Po Mưh Taha truyền vị khi tuổi về già.

Một truyền thuyết khác thì cho rằng, mẹ của Po Rome là một hoàng hậu Chăm nhưng lại kết thân với người Churu. Chính vì điều này mà thân nhân dòng tộc và cả xóm làng không chấp nhận mối tình này nên đã đuổi gia đình Po Rome đến một cánh đồng ở Palei Bhan (Vụ Bổn – Phan Rang). Điều này được minh chứng sau khi lên làm vua cai quản Champa, Po Rome đã cho lập miếu ở cánh đồng này và người dân Chăm gọi miếu này là Thang Po Rome Thauk.

Qua hai tương tuyền, dù là tương truyền nào thì một điều được nhiều nhà sử học nhận định, Po Rome là người Churu. Minh chứng cho điều này, trong cuốn “Lịch sử Chiêm Thành Suy Thoái của tác giả Trần Gia Phụng”, ông đã xác định rõ ràng về nguồn gốc của vua Po Rome.

Cùng với đó là sự đồn đại của một trí thức Chăm thời đó được các trí ghi chép lại: ở vào thời Po Mưh Taha đã có một trí thức Chăm là ông Bilan làng Palei Grauk [người làng Trì Đức, Phan Lý] thuật lại câu chuyện về người dòng Churu nhân duyên cùng công chúa Po Bia Thơn Chơn [con gái vua Chăm Islam Po Mưh Taha[ và việc nhường ngôi cho nghĩa tế.

Sự tương truyền về thân thế của vua Po Rome được làm rõ hơn qua các tài liệu nghiên cứu của các nhà sử học dựa trên các bia ký, thư tịch cổ và biên chép của người Chăm. Đó là việc Po Rome chính thức được vua Chăm Islam Po Mưh Taha nhường ngôi cai trị Champa vào năm 1627 sau khi kết hôn với công chúa Po Bia Thơn Chơn, sau là hoàng hậu chánh thất Bia Than Cih.

Trong khoảng thời gian sinh sống với hoàng hậu Bia Than Cih, do hoàng hậu hiếm muộn nên vua Po Rome đã lấy thêm người vợ thứ hai người Êđê là Bia Than Can.

[…cuộc hôn nhân lịch sử với tập đoàn chúa Nguyễn đàng trong…]

Một trong điểm nhấn đáng chú ý về thời trị vị của vua Po Rome là cuộc hôn ước mang tính chính trị giữa Po Rome và công nữ Ngọc Khoa. Trước cuộc hôn ước này, Đại Việt và Chiêm Thành (Champa nay) đã diễn ra một cuộc hôn ước vào thời nhà Trần năm 1306 giữa vua Chế Mân (Jaya Simhavarman III) và Huyền Trân Công Chúa.

Giao ước của cuộc hôn nhân mang tính lịch sử này được vua Trần Nhân Tông hứa hẹn trong chuyến du ngoạn thăm Chiêm Thành trong khoảng thời gian 9 tháng đầu năm 1301.

Đáp lại hôn ước với Đại Việt, Jaya Simhavarman III đã cắt châu Ô và châu Lý làm sính lễ. Về sau, hai châu này được đổi tên là Thuận Châu và Hóa Châu [nay là vùng đất từ tỉnh Thừa Thiên – Huế đến bờ sông Thạch Hãn của tỉnh Quảng Trị].

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, đến nay cuộc hôn nhân mang tính chính trị của vua Jaya Simhavarman III và Huyền Trân Công Chúa vẫn còn nhiều tranh cãi lớn.

Đến thời vua Po Rome cũng vậy, trước tình hình chính trị đang gặp nhiều rắc rối của chúa Nguyễn, trước thì phải đối đầu với chúa Trịnh ở đàng ngoài, sau thì sợ Champa đánh úp, lại thêm mối lo ở Chân Lạp.

Để ổn định, trong vòng 10 năm, chúa Sãi Nguyễn Phúc Nguyên đã quyết định gả hai nàng công nữ cho hai vua của Champa và Chân Lập. Cụ thể, cuộc hôn ước đầu tiên của công nữ Ngọc Vạn và vua Chân Lạp Chey Chetta II vào năm 1620. Và cuộc hôn nhân thứ hai vào năm 1631 giữa công nữ Ngọc Khoa và vua Chăm Po Rome.

Cả hai cuộc hôn nhân này đều mong muốn mối giao bang ngày càng tốt đẹp. Tuy nhiên, đến thời chúa Nguyễn Phúc Tần, từ mối giao bang hòa hữu qua cuộc hôn nhân với Champa đã trở thành cuộc chiến quyết định số mệnh của vương quốc này.

Với ý chí khôi phục và đòi lại những vùng lãnh thổ của Champa đã mất vào tay Đại Việt. Vua Po Rome đã phát động một cuộc chiến trên quy mô lớn.

Sử kể, Po Rome là vị vua có tài thao lược và ngoại giao rất tốt. Khi được vua Chăm Islam Po Muh Taha nhường ngôi vào năm 1627, Po Rome đã có nhiều chính sách thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội.

Minh chứng cho điều này, Po Rome rất chú trọng vấn đề ngoại giao với nhiều nước có liên hệ với Champa như Indonesia, Malaysia … không biết mục đích của ngài có phải đi cầu viện hay không? Thế nhưng sự chú trọng ngoại giao này nói lên vua Po Rome là người có tầm nhìn lớn trong việc củng cố tình hữu nghị với các nước lân bang.

Khi thấy đã lớn mạnh, cũng đến lúc Po Rome thực hiện ý chí đồ lại lãnh thổ đã mất từ tay Đại Việt. Tuy nhiên, lúc này chúa Nguyễn cai trị đàng Trong quá mạnh và kết quả cho mọi sự cố gắng của Champa và Po Rome là mọi thứ chấm hết vào năm 1653 khi Nguyễn Phúc Tần sai cai cơ Hùng Lộc mang 3,000 quân đánh chiếm vùng đất còn lại của Champa từ Nha Trang đến Sông Phan Rang.

Cuộc chiến kết thúc, vua Po Rome đã thất bại trong trận chiến này. Ngài bị bắt và nhốt vào rọ, bỏ đói bỏ khát trên đường đưa về Huế. Để giữ hồn khí của một đất minh quân, vua Po Rome đã tự kết liễu bản thân mình.

Cảm phục và ghi ơn đến vị vua anh minh, tài ba của đất nước. Nhân dân Champa đã xây dựng một đền tháp mang tên ngài. Là nơi thờ cúng linh hồn, hóa thân vị vua có nhiều công lao trong cuộc đời trị vị đất nước của mình.

THÔNG TIN THAM QUAN ĐỀN THÁP PO ROME NINH THUẬN

  • địa chỉ: thôn Hậu Sanh, xã Phước Hữu, huyện Ninh Phước
  • thời gian: 7h30 – 17h00 hàng ngày
  • giá vé: miễn phí

BÀI VIẾT HAY ĐỪNG BỎ LỠ

Top Car News Car News