- 1. Chớ tham lam lấy của cải thuộc về người khác
- 2. Làm người phải biết đủ mới dập tắt lửa tham trong lòng
- 3. Lời Phật dạy về chữ tham, sân, si
1. Chớ tham lam lấy của cải thuộc về người khác
Ngày nay chúng ta đã phải chứng kiến quá nhiều cảnh bố mẹ, con cái, anh chị em trong nhà tranh nhau mảnh đất hay có những người vì tin tưởng cho mượn rất nhiều tiền nhưng đến khi đi đòi thì không nhận được tiền còn bị dọa nạt. Không ít án mạng cũng vì mâu thuẫn tiền bạc do lòng tham mà ra.
Lòng tham muốn tiền bạc của con người khiến ta chẳng thể nào biết điểm dừng, có rồi lại muốn có nhiều hơn nữa cả trăm tới vạn lần. Chỉ vì ham muốn nhất thời nhưng việc lấy tài sản của người khác làm của mình là ta đã bắt đầu gieo nghiệp ác cho chính mình từ lúc đó.
Thế nên dành cả đời kiếm tiền rồi giữ tiền mà trong lòng vẫn không yên, vẫn phải chịu nhọc nhằn, lao khổ, không bao giờ có những phút nghỉ ngơi ngồi chơi thoải mái. Họ vẫn bao biện rằng giờ cố gắng kiếm thật nhiều tiền để sau này được sung sướng.
Những kẻ cứ cố vơ vét tiền bạc của người khác về mình tưởng là để sung sướng nhưng dù cho của cải có chứa đầy nhà nhưng trong lòng vẫn bất an, đêm ngủ không yên, luôn lo lắng một ngày sẽ bị trả thù.
Phật dạy rằng: “Nguồn cội của mọi khổ đau trên đời đều từ 3 việc mà ra: tham, sân, si”. Trong đó, tham đứng hàng đầu, vì do tham mới nổi lên sân hận, mới khiến con người si mê u tối, từ đó gây nên nghiệp ác.
Phật dạy rằng, tham lam càng nhiều thì báo ứng càng lớn. Luật nhân quả của lòng tham thường được trả ngay trong kiếp này, qua rất nhiều minh chứng thực tế mà chúng ta đã thấy.
Chuyện kể lại rằng vào thời nhà Minh có một người đàn ông giàu có tên là Từ Trì, ông sống gần một người tên là Từ Bát. Thấy nhà Từ Bát to và đẹp, Từ Trì tìm mọi cách để có được nó.
Tuy nhiên, Từ Bát không có ý định bán ngôi nhà. Từ Trì đã dụ dỗ con trai của Từ Bát đánh bạc đến khi khuynh gia bại sản, cuối cùng Từ Bát chỉ có thể bán lại ngôi nhà cho Từ Trì. Từ Bát tức giận người con trai sau đó đã qua đời trong phẫn uất.
Chẳng bao lâu sau, ba người con trai và năm người cháu của Từ Trì đều bị bệnh nặng. Trong giấc mơ Từ Trì mơ thấy ông nội nói rằng: “Tai họa của mày sắp đến rồi đấy. Mày có còn nhớ đã có được căn nhà như thế nào không? Vì điều đó, Từ Bát đã kiện mày ở Âm phủ”. Từ Trì rất sợ hãi.
Sáng sớm hôm sau, Từ Trì đi đến miếu Thành Hoàng để cầu cúng. Ngay khi vừa vào miếu, ông ta đã gặp một người ăn xin nhìn mình với vẻ kinh ngạc. Khi có người hỏi nguyên nhân tại sao, ông ấy nói khẽ:
– Tối qua khi ngủ ở trong miếu, tôi thấy ai đó đang cầm một bản cáo trạng, kiện Từ Trì vì đã dụ dỗ con trai ông ấy đánh bạc, khiến họ khuynh gia bại sản. Không ngờ hôm nay lại gặp Từ Trì đến đây để cầu cúng. Vì thế tôi rất kinh ngạc.
Từ Trì nghe thấy vậy càng thêm hoảng sợ.
Quả thật, trong vòng một năm, Từ Trì bị bệnh nặng và qua đời. Không lâu sau, các con trai và cháu của ông ta cũng qua đời.
Vì tham lam ngôi nhà của người khác, Từ Trì đã bày mưu khiến con trai của Từ Bát trở nên xấu xa, sau đó khiến cha con họ bất hoà, và cuối cùng khiến họ khuynh gia bại sản. Cái tâm ấy thật là hiểm ác.
Để thỏa mãn lòng tham của mình, Từ Trì đã tự gieo nghiệp ác và gặp quả báo trong chính đời này thực là một bài học đáng sợ cảnh tỉnh chúng ta. Tài sản của một người là do phúc phận của họ mà ra, có phúc thì không cần toan tính vẫn hạnh phúc giàu sang bất chấp hoàn cảnh, không phải bằng âm mưu hãm hại mà có thể đạt được.
Vốn phúc đã mỏng lại còn làm điều bất thiện, hại người để tư lợi thì phúc đức càng nhanh tiêu tan. Vì thế, muốn giàu có sung sướng thì cố gắng tạo thêm nhiều phúc đức cho đời, cho người chứ không phải là đi giành giật, hơn thua.
2. Làm người phải biết đủ mới dập tắt lửa tham trong lòng
Đức Phật từng căn dặn chúng ta chớ vì tham lam mà rơi xuống tận cùng khổ đau đời người. Trong Pháp Cú 248 có ghi lại:
“Các ngươi nên biết rõ rằng
Dễ gì chế ngự việc làm ác đâu
Tham lam, tội lỗi hố sâu
Kéo ta xuống chốn khổ đau đời đời”.
Vì thế, sống làm người phải biết đủ thì thấy đủ nếu không lửa tham trong lòng cứ thế rực cháy khiến bạn phạm sai lầm này tới sai lầm khác mà không thể nào thoát ra được.
Làm người muốn an nhàn, thanh thản thì nên tập ăn cái gì cũng được, miễn ăn để sống là được, còn ngủ ở đâu cũng được, không cần phải ở nhà cao cửa rộng, đầy đủ tiện nghi mới cảm thấy hạnh phúc.
Thế nên không ít người được xem là giàu nhất thế giới họ vẫn chọn cuộc sống giản dị, đơn giản, không mưu cầu quá nhiều. Họ vẫn vui vẻ lao động, làm việc trong khả năng của mình, không tham đắm vào dục vọng chỉ miễn họ được làm công việc yêu thích cho tới lúc nhắm mắt xuôi tay là được.
Câu chuyện về người phụ nữ tham lam biến thành quỷ sau đây có thể mang lại cho một bài học về lòng tham để tự răn mình:
Thời ấy, Đức Phật đang ở thành Vương xá, núi Kỳ xà quật. Tôn giả Mục kiền liên ngồi thiền dưới một gốc cây kia, quán sát thấy một ngạ quỷ thân như cây đuốc cháy, bụng như quả núi lớn, cổ họng lại nhỏ như cây kim, tóc dài phủ khắp cả mình, cả thân người đều bốc lửa thiêu đốt, chạy khắp bốn phương tìm những phân dơ để làm thức ăn mà tìm hoài chẳng gặp, đói khát khổ não cùng cực.
Ngài liền hiện thân đến trước ngạ quỷ ấy, hỏi rằng:
Ngạ quỷ đáp:
– Nay đang có đức Như Lai tại thế, ngài nên đến đó mà hỏi. Tôi hiện đang đói khát, chẳng thể trả lời ngài được.
Khi ấy, ngài Mục kiền liên liền đến chỗ Phật để hỏi nguyên do tác nghiệp ngày trước của ngạ quỷ ấy.
Phật bảo Mục kiền liên:
– Ngươi hãy chú tâm lắng nghe, ta sẽ vì ngươi mà phân biệt giảng nói. Về thuở quá khứ cách đây đã vô số kiếp, xứ Ba-la-nại nhân dân hòa thuận, sung túc, có vị trưởng giả tên là Hiền Thiện, tâm tánh nhu hòa, hiền hậu, thường làm việc bố thí, cúng dường, khắp nơi đều nghe tiếng.
Có vị Tỳ kheo đi khất thực, nhân đến nhà trưởng giả Hiền Thiện. Ông ân cần đón rước vào nhà, gọi vợ ra căn dặn rằng:
– Tôi có chút việc phải đi ngay, bà hãy thay tôi mang thức ăn ra cúng dường vị Tỳ kheo này.
Người vợ đồng ý với chồng nhưng lòng người đàn bà ấy tham lam nên nghĩ rằng:
– Hôm nay nếu cho ông ấy thức ăn, chắc rằng ngày sau lại đến nữa, những người như thế này thật là đáng ghét.
Nghĩ vậy rồi, liền giả vờ mời Tỳ kheo ấy vào phòng trong, xong khóa cửa nhốt lại suốt ngày ấy chẳng cho ăn uống gì cả.
Do nhân duyên tạo nghiệp ấy mà qua vô lượng kiếp phải đọa làm thân ngạ quỷ, thọ khổ như vậy.
Phật lại nói với Mục kiền liên rằng:
– Người vợ trưởng giả ngày trước ác tâm bỏ đói vị tỳ-kheo ấy, nay chính là ngạ quỷ mà ngươi gặp đó. Do vậy, Tỳ kheo các ngươi nên tu hạnh bố thí, chẳng nên giữ tâm tham lam, bủn xỉn.
Các vị Tỳ Kheo nghe Phật thuyết nhân duyên này xong thảy đều vui mừng tin nhận.
3. Lời Phật dạy về chữ tham, sân, si
Đức Phật dạy con người muốn được giàu sang thì phải từ bỏ tính tham lam, ích kỷ, keo kiệt, bủn xỉn. Thì sẽ hưởng được phước báu hữu lậu giàu sang. Nhưng khi được phước báu hữu lậu giàu sang phú quý thì đừng hãnh diện kiêu mạn với phước báu đó. Vì sự giàu sang đó là pháp hữu vi, là vô thường, nên đừng chấp thủ vào nó, mà phải học tính buông xả, xa lìa những cạm bẫy của dục lạc để thân tâm luôn được thanh thản, an lành thì đây mới là phước báu vô lậu không còn phải trôi lăn sinh tử nữa.
Tham
Theo Phật pháp, tham là sự đắm say, sự ham muốn, sự đam mê một điều gì đó. Cốt lõi của lòng tham nằm ở 5 nhu cầu của con người: Tài (tài sản), sắc (sắc đẹp, hình thức bên ngoài), danh (danh thơm, tiếng tốt), thực (ăn uống), thùy (ngủ nghỉ). Khi ham muốn về 1 trong thứ này dâng lên cao hơn mức bình thường, con người sẽ nảy sinh lòng tham và được hiển hiện với những hành động, lời nói của mình.
Thế nhưng, lời Phật dạy về lòng tham khẳng định rằng, tham lam không phải là bản chất của con người. Nhân chi sơ, tính bổn thiện. Con người sinh ra thuần khiết như tờ giấy trắng, trái tim thuần hậu và thiện lương. Lòng tham lớn dần lên theo năm tháng, qua những bể dâu mà mỗi người gặp phải. Người không biết tiết chế lòng tham thì lòng tham cứ lớn dần mãi lên, đưa lối dẫn đường đến những hành động sai trái.
Phật nói: “Lòng tham càng lớn, phúc đức lại càng tiêu tán”. Vì sao? Tham thường đi liền với ác. Người tham muốn đoạt được thứ mình muốn, lại sinh làm điều ác để thỏa mãn cho mình.
Những dẫn dụ về lòng tham luôn đầy rẫy trong cuộc sống hằng ngày:
Người vì lòng tham mà cố gắng gầy dựng sự nghiệp, khi có của ăn của để rồi lại ưu tư lo nghĩ sợ trộm cắp.
Người giàu sang có tiền của bo bo giữ gìn, sống ích kỷ với kẻ ăn người làm, tằn tiện bố thí, khi bị mất của thì đám ngực khóc than, mất ăn mất ngủ. Lại có người giàu có bạc vạn mà chỉ chăm chút để dành, ăn không dám ăn, mặc không dám mặc.
Quan lại, người có chức tước vì lòng tham mà bớt xén của công, ăn của hối lộ, bóc lột sức lao động người khác.
Người vì lòng tham mà lao vào cờ bạc, cá độ, loto de, dẫn đến tán gia bại sản.
Đức Phật dạy tham như cỏ hoang làm hại ruộng nương, đây là làm hại “đất tâm” của người tu hành và trị tham chẳng gì hơn là việc bố thí:
(Pháp Cú 356)
Cỏ hoang làm hại ruộng vườn
Tham lam ai đã lìa rồi
Cúng dường vị ấy chẳng nơi nào bằng
Hưởng về phước báu vô vàn.
Theo Kinh “Thập Thiện Nghiệp Đạo” người không tham muốn thì được thành tựu những điều tốt đẹpsau đây: Ba nghiệp thân, khẩu, ý được tự tại, của cải không bị mất mát, hưởng phúc đức và những sự tốt đẹp sẽ đến với mình, mặc dù mình không mong ước.
Đức Phật còn dạy là đừng để tham và sân, đừng để tội lỗi lôi mình vào cảnh khổ. Tội lỗi ở đây nghịch nghĩa với chánh hạnh, là không theo giáo pháp, trong câu sau này có nghĩa là sân hận. Căn nguyên của điều ác là tham lam và sân hận:
(Pháp Cú 248)
Các ngươi nên biết rõ rằng
Dễ gì chế ngự việc làm ác đâu
Tham lam, tội lỗi hố sâu
Kéo ta xuống chốn khổ đau đời đời.
Kinh Phật dạy rằng, lòng tham của con người không bao giờ có giới hạn. Ví như được ăn no mặc ấm, rồi nhu cầu cao lên lại ăn sang mặc đẹp, rồi nhu cầu được xã hội trọng vọng, nhu cầu được thể hiện bản thân. Nhu cầu càng cao, lòng tham càng lớn.
Phật dạy rằng, tham lam càng nhiều thì báo ứng càng lớn. Luật nhân quả của lòng tham thường được trả ngay trong kiếp này, qua rất nhiều minh chứng thực tế trong đời sống mà hàng ngày chúng ta vẫn thấy báo đài đưa tin. Kẻ tham nhũng trộm cắp thì tù tội, kẻ cờ bạc cá độ thì bần hàn, người tham quyền cao chức trọng rồi cuối cùng cũng chẳng còn được gì, gia đình bất hòa, xã hội bất dung.
Sân
“Sân” là cơn giận, lòng giận dữ, nóng nảy, thù hận khi không vừa lòng, không được thỏa thích như ýmuốn. Bất bình vì bị xúc phạm, nhân đó làm những chuyện sai trái. Sau cơn giận thời giữ lại lòng oán ghét tìm dịp mà trả thù.
Sở dĩ sân sinh khởi là do lòng yêu thích “cái ta” hay thích “cái của ta”. Nếu người ta mắng nhiếc, chê bai kẻ nào khác thời ta không thấy giận, nhưng nếu ai chửi bới hoặc khiển trách ta hay người thân của ta, hoặc làm tổn hại tài sản của ta lập tức ta cảm thấy khó chịu ngay. Khi khó chịu tăng dần thời sẽ trở thành nóng giận. Nhưng nên nhớ rằng trên đời này không ai tránh khỏi bị khiển trách, bị chê bai, khó tránh khỏi miệng thế gian như Đức Phật đã từng đưa nhận xét:
(Pháp Cú 227)
Người con Phật hãy nghe đây
Chuyện không phải chỉ đời này mà thôi
Từ đời xưa đã nói rồi:
“Làm thinh thời sẽ có người chê bai,
Nói nhiều cũng bị chê hoài,
Dù cho nói ít cũng người chê thôi”.
Làm người không bị chê cười
Thực là chuyện khó ở nơi cõi trần.
Trong quá khứ, trong tương lai và trong hiện tại chưa hề có người nào bị tất cả mọi người chê bai hay được tất cả mọi người khen ngợi, đúng như lời Đức Phật dạy:
(Pháp Cú 228)
Ở đời toàn bị chê bai
Hay toàn nghe tiếng người ngoài khen ta
Tìm trong hiện tại thật là khó sao,
Tương lai cũng chẳng có nào.
Phải tu tâm để đạt tới “vô sân”. Vô sân là không nóng nảy, hết giận hờn. Chúng sinh bị qua nhiều kiếp sinh tử luân hồi chính vì không thắng nổi lòng sân. Chư Phật được tự tại, giải thoát, là do dứt trừ được lòng sân tận gốc. Điều khó nhất là diệt trừ phẫn nộ ngay từ trong tâm. Khi tâm chúng ta không còn nghĩ đến giận hờn thì tự nhiên cơn phẫn nộ sẽ không bộc phát. Trong khi đốn cây để cất tịnh thất cho mình, thầy Tỳ kheo nọ vô tình làm tổn hại đến cái chồi non của một vị thần cây. Vị này nổi giận, muốn giết thầy nhưng kịp nghĩ suy nên kiềm chế được cơn sân hận của mình đang phát sinh. Đức Phật tán dương vị thần và dạy:
(Pháp Cú 222)
Khi cơn giận dữ bùng ra
Ai mà ngăn được mới là người hay
Giỏi như hãm lại được ngay
Chiếc xe đang chạy chở đầy, phóng nhanh,
Nếu không thì bản thân mình
Cầm cương hờ hững tài tình gì đâu.
Si
“Si” là si mê, vô minh, ngu tối. Người vô minh không sáng suốt, không suy xét hiểu biết đúng lẽ phải, đúng sự thật để phán đoán việc hay dở, tốt xấu, lợi hại… nên mới làm những điều nhiễm ô tội lỗi, có hại cho mình và người. Si, vô minh theo thế tục gọi là “dại” hay “ngu”. Vô minh che lấp tâm trí, làm cho con người không còn nhìn thấy được những chất bợn nhơ đang gậm nhấm từ bên trong con người khiến các thói hư tật xấu ấy sẽ tăng dần và cuối cùng đưa con người vào con đường tội lỗi triền miên. Đức Phật dạy rằng vô minh là điều ô trược tệ hại nhất. Hãy dứt bỏ vô minh để trở thành người trong sạch
Hai ngài Xá Lợi Phất và Mục Kiền Liên bạch với Đức Phật rằng họ không thể thuyết phục được ông thầy của họ trước kia đến gặp Đức Phật và nghe giáo pháp vì vị này còn quá luyến ái tín đồ riêng. Nhân dịp này Đức Phật giải thích sự khác biệt giữa người suy luận chân chính với người suy luận sai lầm và hậu quả dĩ nhiên của mỗi lối suy luận:
(Pháp Cú 11)
Những gì không thật, hão huyền
Lại cho là thật và tin vô bờ,
Những gì chân thật lại ngờ
Lại cho không thật, chỉ là giả thôi,
Nghĩ suy lầm lạc mất rồi
Thấy sao chân thật rạng nơi pháp mầu.
(Pháp Cú 12)
Biết đây là thật để tin
Biết kia không thật, hão huyền mà thôi
Nghĩ suy theo đúng đường rồi
Thấy ngay chân thật rạng nơi pháp mầu.
Với hai câu Pháp Cú kể trên, chúng ta đã thấy vai trò chủ yếu của vô minh và tà kiến trong các nguồn gốc phát sinh các hành vi bất thiện. Như vậy chúng ta cũng không lạ gì khi Đức Phật khuyên chúng ta không nên tu theo lối khổ hạnh khắt khe, ép xác, chỉ nhắm vào bề ngoài và không nên chuyên lo tế tự, vì những hành động này không dẫn chúng ta đến giác ngộ giải thoát, không giúp chúng ta trở nên trong sạch.
Con người sống giữa nhân sinh đều phải thuận theo luân hồi nghiệp báo, tránh không được, nhưng tự mình có thể xây dựng những nghiệp duyên tốt đẹp cho mình. Muốn thiện, trước hết phải hết tham. Muốn phúc, trước tiên phải biết đủ. Vô sở cầu nhi tự đắc, đó mới thực sự là đại trí huệ của đời người.
Tiền của trên đời, cố kiếm thật nhiều rồi chết đi cũng không mang theo được. Tiền tài danh vọng, mất rồi tất cả cũng chỉ là hư vô. Đời người là hữu hạn, nhân sinh là vô hạn, cớ gì mãi tham lam để tự chuốc lấy đau khổ cho mình.
Những lời Phật dạy về sân si và lòng tham nhắc nhở chúng sanh rằng, lòng tham chính là thuốc độc giết chết nhân cách con người. Nếu sở hữu nào của chúng ta có được từ sự đau khổ của người khác, thì sự sở hữu ấy tất yếu là không chính đáng. Dù là mưu cầu cho cuộc sống hằng ngày hay lưu danh hậu thế, bất cứ ai bị lòng tham chi phối ắt sẽ nhận quả báo nặng nề.
TH!
