Hằng năm, cứ đến 23 tháng Chạp âm lịch mọi gia đình Việt đều làm lễ cúng ông Công ông Táo để tiễn đưa Táo quân về trầu trời. Đây là một trong những phong tục truyền thống có ý nghĩa thiêng liêng đối với đời sống tinh thần của người Việt Nam. Tuy nhiên, thế hệ trẻ hiện nay vẫn chưa thực sự hiểu được hết ý nghĩa và tầm quan trọng của tục lệ cúng Táo quân.
1. Sự tích ông Công ông Táo
Chuyện kể rằng, có một đôi vợ chồng là Thị Nhi và Trọng Cao yêu nhau tha thiết nhưng khi về chung sống một nhà vẫn mãi không có con. Vì thế, Trọng Cao thường xuyên kiếm chuyện xô xát, dằn vặt vợ. Cho đến một hôm, Trọng Cao tức giận đánh đập và đuổi Thị Nhi đi. Không thể nhẫn nhịn được nữa, Nhi vỏ nhà, lang thang đến một xứ khác và gặp được chàng trai tên là Phạm Lang. Hiểu được hoàn cảnh của Thị Nhi nên Lang hết lòng yêu thương, chăm lo cho nàng và cuối cùng hai người đã kết duyên thành vợ chồng. Một thời gian sau, Trọng Cao tỉnh ngộ, ân hận về những hành động sai trái của mình nhưng vợ đã đi không trở về. Day dứt mãi, Trọng Cao quyết tâm lên đường tìm kiếm Thị Nhi.
Nào ngờ đêm ấy, Phạm Lang đã đốt đống rạ để lấy tro bón ruộng. Thấy lửa cháy lớn, Nhi liều mình lao vào trong để cứu Cao ra. Nhìn vợ mình nhảy vảo đống lửa, Phạm Lang cũng nhảy theo. Cuối cùng cả ba đều chết trong đám cháy.
Thượng đế trông thấy cảnh ngộ ấy rất cảm động, thương cho 3 con người sống tình nghĩa nên đã phong cho người vợ là Thổ Kỷ chuyên trông nom việc trợ búa, chồng mới là Thổ Công chuyên trông coi việc trong bếp và người chồng cũ là Thổ Địa trông coi việc trong nhà. Không những quyết định may rủi, họa phúc của gia chủ mà những vị Táo Quân còn giữ bình yên cho ngôi nhà, ngăn cản sự xâm phạm của ma quỷ vào thổ cư.
2. Ý nghĩa của tục lệ cúng Táo quân
Theo lịch vạn niên, cúng Táo quân đã trở thành một trong những tục lệ không thể thiếu, mang đậm nét đẹp truyền thống của người Việt Nam. Người Việt quan niệm rằng, các vị Thần Táo là người biết rõ nhất những việc làm đúng sai của gia đình trong năm vừa qua và cũng là người định đoạt vận mệnh, số phận may rủi của gia chủ. Vì thế các gia đình Viêt thường làm lễ tiễn ông Táo chầu trời với mong muốn thần sẽ “phù hộ” cho gia đình mình gặp được nhiều may mắn.
3. Phong tục cúng cá chép vào ngày 23 tháng Chạp
Hằng năm, cứ đến ngày 23 tháng Chạp, Táo Quân lại quay về thiên đình để bẩm báo những diễn biến trong một năm của con người dưới trần gian với Ngọc Hoàng. Bởi vậy, cứ đến ngày này, người Việt lại làm lễ cúng cá chép để dâng phương tiện đi lại cho ông Táo. Mọi người thường chuẩn bị một đôi hoặc 3 con cá chép, thả trong chậu nước cùng mâm cơm canh và những đồ lễ khác. Sau khi dâng hương xong, các gia chủ thường đem cá chép thả ở ao, hồ, sông với ý nghĩa “phóng sinh” để đưa ông Táo về trời.
Ngoài ra, trong nét văn hóa của người Việt, “cá chép hóa rồng” còn mang ý nghĩa của sự thăng hoa, phát triển và ý chí kiên cường để chinh phục thành công. Phóng sinh cá chép trong này Tết ông Công ông Táo là tục lệ thể hiện sự từ bi, lương thiện của người Việt Nam.
