Mâm ngũ quả ngày Tết. (Ảnh: baodautu.vn)
Ý nghĩa của mâm ngũ quả trong dịp Tết
Theo truyền thống, mâm ngũ quả ngày Tết gồm 5 loại quả tượng trưng cho năm yếu tố ngũ hành là Mộc, Hỏa, Thổ, Kim và Thủy cấu thành nên vũ trụ. Đồng thời, những yếu tố này còn thể hiện đạo lý uống nước nhớ nguồn, lòng thành kính đối với các bậc tổ tiên.
Ngày nay, người ta không quá cứng nhắc trong chuyện phải là 5 loại quả nữa nhưng ở miền Bắc người ta vẫn chọn số quả lẻ khi bày mâm ngũ quả ngày Tết. Thế nhưng, miền Trung và miền Nam thoải mái hơn khi không quan trọng chuyện chọn số quả lẻ hay chẵn mà chủ yếu chọn ý nghĩa của loại quả khi chưng mâm ngũ quả ngày Tết.
Tuy không quá quan trọng chuyện số quả lẻ hay chẵn nhưng khi bày mâm ngũ quả, gia chủ vẫn giữ nguyên các quy ước dân gian như mâm ngũ quả chỉ bày quả, số lượng trên mâm ngũ quả chỉ tính loại, không tính quả, không đặt thêm hoa hoặc thực phẩm gì.
Số lẻ và chẵn
Chẳng hạn, mâm ngũ quả của người Bắc bao giờ cũng có nải chuối xanh, thể hiện mong muốn được thiên nhiên che chở, giúp việc làm ăn thuận lợi hơn.
Trong khi đó, mâm ngũ quả của người miền Nam lại không có chuối bởi họ cho rằng từ chuối đọc khá giống từ “chúi” thể hiện sự đi xuống, không ngẩng cao đầu.
Mâm ngũ quả của người miền Nam thường có chứa các loại quả mãng cầu, dừa, đu đủ, xoài, sung (những loại quả có âm khi đọc chệch nghe như câu “cầu vừa đủ xài sung”) hoặc có thể thêm 3 trái thơm (dứa) để làm chân đế thể hiện sự vững vàng.
Người miền Bắc lại quan niệm rằng, hầu như tất cả các loại quả đều có thể bày trên mâm ngũ quả miễn sao đẹp mắt là được.
Hiện nay, mâm ngũ quả không chỉ bó buộc trong 5 loại quả nữa mà có thể bày đến 8, 9 hay thậm chí là 10 loại quả, số quả là chẵn hay lẻ cũng không quan trọng. Hơn nữa, dù số quả là bao nhiêu thì người ta vẫn gọi là mâm ngũ quả.
Đối với việc bài trí mâm ngũ quả, cũng cần có những quy tắc không được phạm phải như không đặt thêm hoa hoặc thực phẩm gì lên mâm ngũ quả, số lượng trên mâm ngũ quả chỉ tính theo loại quả chứ không tính theo số quả. Chẳng hạn như, chuối chỉ cần một nải mà không quan tâm số lượng là 15 hay 16 quả.