- 1. Vai trò của gan
- 2. Điều gì có thể gây ra tổn thương gan?
- 3. Những dấu hiệu ban đầu của tổn thương gan là gì?
- 4. Làm gì để giúp gan nghỉ ngơi và phục hồi?
- 5. Gan có thể tái sinh không?
1. Vai trò của gan
Gan là một cơ quan lớn nằm ở phía trên bên phải của bụng. Nó có một số chức năng quan trọng đối với sức khỏe của bạn, bao gồm:
– Giải độc tố: Gan hoạt động để phân hủy thuốc, rượu và các chất có hại khác để loại bỏ chúng khỏi máu.
– Sản xuất mật: Gan sản xuất mật giúp bạn tiêu hóa chất béo và hấp thụ vitamin trong thực phẩm.
– Tích trữ năng lượng:Gan có thể lưu trữ thêm glucose dưới dạng glycogen, có thể được chuyển đổi trở lại thành glucose khi bạn cần bổ sung năng lượng.
Một số chất và tình trạng có thể làm tổn thương gan và có khả năng dẫn đến sẹo. Khi mô sẹo tích tụ trong gan, nó có thể thay thế mô gan khỏe mạnh. Điều này có nghĩa là gan của bạn phải làm việc nhiều hơn…
Trong giai đoạn đầu, thực hiện một số cách có thể giúp cho gan được nghỉ ngơi, đảo ngược tình trạng tổn thương gan và ngăn ngừa tổn thương gan vĩnh viễn…
2. Điều gì có thể gây ra tổn thương gan?
Rượu là yếu tố hàng đầu gây tổn thương gan:
Rượu và các sản phẩm phụ của nó có thể làm hỏng các tế bào gan và dẫn đến gia tăng tình trạng viêm ở gan.
Rượu cũng có thể ức chế sự phân hủy chất béo, dẫn đến sự tích tụ chất béo trong gan (gan nhiễm mỡ).
- Nhiễm trùng ảnh hưởng đến gan, chẳng hạn như viêm gan A, viêm gan B và viêm gan C…
- Các tình trạng tự miễn, chẳng hạn như viêm gan tự miễn, viêm đường mật nguyên phát…
- Tích tụ mỡ thừa trong gan không liên quan đến uống rượu (bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu).
- Một số loại thuốc hoặc chất bổ sung, bao gồm acetaminophen (tylenol), một số loại thuốc kháng sinh…
- Tình trạng di truyền, như bệnh huyết sắc tố…
- Tiếp xúc với hóa chất công nghiệp…
- Ung thư gan hoặc ung thư bắt đầu ở nơi khác và di căn đến gan.
3. Những dấu hiệu ban đầu của tổn thương gan là gì?
Giai đoạn đầu của tổn thương gan có thể không có bất kỳ triệu chứng nào. Khi các triệu chứng xuất hiện, chúng có thể bao gồm:
- Đau hoặc sưng ở phần trên bên phải của bụng.
- Chán ăn (ăn mất ngon).
- Giảm cân không giải thích được.
- Mệt mỏi.
- Buồn nôn hoặc nôn mửa.
Điều quan trọng là có thể nhận ra các dấu hiệu sớm của tổn thương gan để thực hiện các bước giúp cải thiện sức khỏe và ngăn ngừa tổn thương thêm.
4. Làm gì để giúp gan nghỉ ngơi và phục hồi?
May mắn thay, có những bước có thể thực hiện để cải thiện sức khỏe của gan hoặc ngăn ngừa tổn thương gan xảy ra ngay từ đầu.
4.1 Uống rượu có chừng mực hoặc không uống rượu giúp ngăn ngừa tổn thương gan
Uống rượu quá mức có thể khiến gan bị căng thẳng và dẫn đến tổn thương. Bạn có thể giúp gan nghỉ ngơi bằng cách uống rượu vừa phải hoặc hoàn toàn không uống rượu.
Uống rượu vừa phải được định nghĩa là hai ly mỗi ngày đối với nam giới và một ly mỗi ngày đối với phụ nữ.
Tuy nhiên, thể tích của đồ uống tiêu chuẩn có thể khác nhau tùy thuộc vào loại rượu. Chính vì vậy, lượng cồn tiêu thụ của mỗi loại cũng sẽ có sự chênh lệch. Đối với nam giới: Chỉ nên uống ít hơn 2 đơn vị cồn/ ngày và với nữ là dưới 1 đơn vị cồn/ ngày.
1 đơn vị cồn tương đương với 3/4 chai/lon bia 330 ml (5%); 1 cốc bia hơi 330 ml; 1 ly rượu vang 100 ml (13,5%); hoặc 1 chén rượu mạnh 30 ml (40%).
Gan nhiễm mỡ, loại bệnh gan liên quan đến rượu sớm nhất (ALRD), có khả năng được đảo ngược bằng cách kiêng rượu 4 đến 6 tuần. Tuy nhiên, đối với một số người bị ALRD, thời gian kiêng này có thể cần lâu hơn hoặc vĩnh viễn.
Lạm dụng rượu kéo dài có thể dẫn đến tổn thương gan liên tục, cuối cùng có thể dẫn đến xơ gan. Tổn thương do xơ gan không thể được hồi phục.
Các tình trạng tổn thương gan.
4.2 Theo dõi thuốc và chất bổ sung
Nhiều loại thuốc và chất bổ sung có thể gây thêm căng thẳng cho gan như:
- Acetaminophen (tylenol)
- Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen, naproxen và aspirin
- Kháng sinh amoxicillin-clavulanate
- Thuốc statin (thuốc được sử dụng để điều trị cholesterol cao)
- Thuốc chống động kinh phenytonin
- Thuốc ức chế miễn dịch azathioprine
- Thảo dược bổ sung như ma hoàng (ephedra), black cohosh, kava
Có thể giúp giảm bớt căng thẳng cho gan bằng cách chỉ dùng những loại thuốc hoặc chất bổ sung này khi thực sự cần thiết. Nếu phải dùng các loại thuốc này, hãy cẩn thận làm theo tất cả các hướng dẫn về liều lượng và tránh dùng chúng kết hợp với rượu.
4.3 Quản lý cân nặng
Béo phì có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD), một tình trạng mỡ thừa tích tụ trong gan. Điều này có thể dẫn đến tổn thương và viêm gan, có thể ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của gan.
Một cách để giúp giảm nguy cơ NAFLD là tập trung vào việc duy trì cân nặng hợp lý.
Một số chiến lược tốt nhất để giảm cân hoặc duy trì cân nặng hợp lý bao gồm:
- Duy trì hoạt động thể chất
- Thực hiện chế độ ăn uống cân bằng
- Ăn khẩu phần ăn thích hợp…
Nếu bạn bị NAFLD, cần thực hiện chương trình giảm cân từ từ cùng với thay đổi chế độ ăn uống (dưới sự hướng dẫn của bác sĩ) để giảm bớt căng thẳng cho gan.
4.4 Tập trung vào một chế độ ăn uống lành mạnh
Một cách khác bạn có thể giúp gan nghỉ ngơi là thực hiện một chế độ ăn uống có lợi cho gan. Điều này bao gồm:
- Ăn đủ chất xơ từ các nguồn như ngũ cốc nguyên hạt cũng như trái cây tươi và rau quả.
- Chọn các nguồn protein nạc, chẳng hạn như hải sản, thịt gia cầm bỏ da hoặc các loại đậu, thay vì các loại thịt béo hơn.
- Giảm lượng thức ăn hoặc đồ uống có nhiều đường, muối hoặc chất béo không lành mạnh.
- Hạn chế ăn thực phẩm chế biến sẵn và thay vào đó chọn thực phẩm nguyên hạt.
- Tránh ăn động vật có vỏ sống hoặc nấu chưa chín.
- Uống nhiều nước mỗi ngày để giữ đủ nước.
4.5 Ngăn ngừa nhiễm trùng
Tiêm phòng giúp tránh mắc bệnh về gan do virus.
Viêm gan siêu vi có thể dẫn đến tổn thương gan. Một số ví dụ về các bệnh nhiễm trùng này bao gồm viêm gan A, viêm gan B và viêm gan C.
Viêm gan A thường tự khỏi. Tuy nhiên, mắc viêm gan B hoặc viêm gan C có thể trở thành mãn tính, dẫn đến tổn thương gan theo thời gian.
Vì vậy, để giảm nguy cơ mắc bệnh viêm gan do virus cần:
- Chủng ngừa viêm gan A và viêm gan B.
- Sử dụng bao cao su hoặc các phương pháp rào cản khác trong khi quan hệ tình dục.
- Tránh dùng chung các vật dụng cá nhân như dao cạo râu, đồ cắt móng tay hoặc bàn chải đánh răng…
- Tránh tái sử dụng kim tiêm.
- Đảm bảo rằng nghệ sĩ xăm mình hoặc thợ xỏ khuyên sử dụng kim dùng một lần và thiết bị vô trùng.
4.6 Thực hiện khám sức khỏe định kỳ phát hiện kịp thời tổn thương gan
Khám sức khỏe định kỳ là điều quan trọng đối với sức khỏe tổng thể của mỗi cá nhân. Bác sĩ có thể giúp xác định và điều trị sớm bất kỳ tình trạng sức khỏe tiềm ẩn nào, trước khi chúng trở nên nghiêm trọng hoặc phức tạp hơn.
Ngoài ra, nếu bạn nhận thấy bất kỳ dấu hiệu sớm của tổn thương gan, hãy đi khám để đánh giá tình trạng tổn thương và có kế hoạch điều trị cụ thể, để đảm bảo gan của bạn được nghỉ ngơi và điều trị thích hợp khi cần.
5. Gan có thể tái sinh không?
Một trong những khả năng độc đáo của gan là nó có khả năng tái tạo. Hay nói cách khác, gan được coi là cơ quan duy nhất có thể tái sinh nếu như bị mất đi một phần. Điều này có nghĩa là sau khi bị thương hoặc sau khi cắt bỏ mô trong quá trình phẫu thuật, mô gan có thể phát triển trở lại.
Gan thực hiện điều này bằng cách làm cho các tế bào gan hiện có to ra. Sau đó, các tế bào gan mới bắt đầu phát triển và nhân lên ở khu vực bị cắt bỏ hoặc bị thương.
Quá trình tái tạo gan có thể bị ảnh hưởng bởi bệnh gan mãn tính. Nghĩa là tình trạng gan mãn tính có thể cản trở quá trình tái tạo do sự hiện diện của sẹo và viêm mãn tính.
Việc tái tạo gan trong bệnh gan mãn tính là một lĩnh vực đang được nghiên cứu. Người ta hy vọng rằng các nghiên cứu sâu hơn có thể giúp mở ra các chiến lược mới để điều trị tình trạng này.
