Bạn đọc hỏi:
Chào bác sĩ, dạo gần đây tôi mới tìm hiểu về những tác dụng của cúc bách nhật như một bài thuốc quý, có thể chữa các bệnh như ho, hen suyễn, viêm phế quản… Nhà tôi có hai con nhỏ, một bé 10 tuổi và một bé 8 tuổi. Vậy sau này khi con tôi mắc bệnh như ho, hen suyễn, viêm phế quản…, tôi có thể dùng cúc bách nhật để tự chữa bệnh cho con tại nhà được không?
Ngọc Hà (34 tuổi)
Bác sĩ trả lời:
Với câu hỏi: “Cúc bách nhật dùng cho trẻ nhỏ được không?”, BS CKI. Võ Thị Nhung (Quân Y Viện 7A) giải đáp như sau:
Cúc bách nhật là loài cây được trồng nhiều để làm cảnh trong khuôn viên trường học, công viên, vườn nhà…Tuy vậy, nhiều người chưa biết đến tác dụng làm thuốc của loại cây này.
- Cúc bách nhật hay còn gọi là Bách nhật bạch, Nở ngày, Thiên kim hồng, Hoa bi, Bách nhật hồng, Bạch nhật, Thiên nhật hồng.
- Tên khoa học: Gomphrena globosa.
- Họ: Dền – Amaranthaceae.
- Hoa cúc bách nhật có nhiều màu sắc khác nhau. Có thể là màu trắng, màu tím hoa cà, màu đỏ hay màu hồng trong đó phổ biến hơn cả mà màu hồng đậm.
- Bộ phận dùng làm thuốc: Chủ yếu là cụm hoa, ngoài ra cành và lá cũng có thể dùng làm dược liệu. Hoa cúc bách nhật được thu hoạch vào mùa Hạ hoặc mùa Thu. Bông hoa được hái mang về rửa sạch, phơi hoặc sấy cho đến khi khô hẳn.
- Thành phần hoá học: Cụm hoa Cúc bách nhật chứa 8 sắc tố màu tím cấu trúc betacyamin là các gomphrenin I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII. Ngoài ra, Cúc bách nhật còn chứa amaranthin, isoamaranthin, celosianin, gomphrenol và hai saponin. Hai saponin có trong cây đã được chứng minh là các chất ức chế sự hình thành IL-6 cần thiết cho điều trị viêm khớp, nhiễm trùng, ung thư, phản ứng viêm, loãng xương.
- Theo Đông y, hoa cúc bách nhật vị ngọt, tính bình, chưa có tài liệu ghi quy kinh. Có công dụng thanh can tán kết, minh mục, chỉ khái định suyễn.
- Ứng dụng lâm sàng: Thường được dùng để chữa các chứng bệnh như đầu phong, mục thống, khí suyễn khái thấu, lỵ tật, bách nhật khái (ho gà), tiểu nhi kinh phong (trẻ em co giật), loa lịch (lao hạch), sang dương (lở loét)…
Trẻ nhỏ dùng cúc bách nhật được không?
Cúc bách nhật có thể được dùng để làm thuốc cho trẻ nhỏ trong các trường hợp ho, hen suyễn, tiêu chảy, sốt cao co giật (kinh phong), khóc dạ đề…với liều lượng dùng như sau: Trẻ em 5-10 tuổi dùng 4 – 8g, người lớn 8-16g, dùng toàn cây cho người lớn với liều 20-30g/ngày.
Bài thuốc dùng cho trẻ em thường dùng độc vị hoặc chỉ kết hợp thêm các vài vị thuốc khác. Các bài thuốc có thành phần là Hoa cúc bách nhật thường dùng để điều trị bệnh hen suyễn hoặc viêm phế quản cho trẻ em bao gồm:
- Bài 1: Dùng 05 bông hoa cúc bách nhật tươi (tương đương 7-10g hoa khô). Sắc lấy nước đặc uống.
- Bài 2: Kết hợp 8-10 bông hoa cúc bách nhật tươi với 2-3 lá ba diệp. Sắc uống.
- Bài 3: Sắc hoa cúc bách nhật với kim tiền thảo lấy nước chia uống 3 lần. Liều dùng mỗi vị là 5-8g.
- Bài 4: Dùng 6g hoa và 9g rễ cúc bách nhật nấu kỹ. Gạn nước uống.
- Bài 5: Chuẩn bị 8g hoa cúc bách nhật, nga bất thực thảo và cam thảo dây mỗi vị 15g. Dùng thuốc theo hình thức sắc uống.
- Bài 6: Mỗi ngày sắc uống 1 thang thuốc bao gồm các vị: Cúc bách nhật, tỳ bà diệp, hạnh nhân mỗi thứ 10g, ma hoàng sao 6g.
Tuy nhiên, khi trẻ có dấu hiệu các bệnh lý về hô hấp như ho, hen suyễn, viêm phế quản thì bạn nên đưa bé đến khám bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám, chẩn đoán nguyên nhân, mức độ và điều trị một cách cụ thể trước khi tự chữa cho bé tại nhà.
